WATERMIJTEN - algemeen

IEDEREEN DIE AF EN TOE IN EEN HELDERE SLOOT GEKEKEN HEEFT KENT ZE: de kleine rode spinnetjes, die tussen het mooi contrasterend groen van de waterplanten zwemmen. Ze lijken daar doelloos rond te zwerven, als simpele, rode bolletjes met spartelende pootjes. Er zijn ook soorten, die een onopvallende groene of bleekgele kleur hebben en vaak veel kleiner zijn. Alleen een aandachtige waarnemer onderscheidt die nietige stipjes in een jampot vol springende watervlooien, waar ze in rustige banen bewegen, als kleine planeten tussen flonkerende sterren.

Er zijn wereldwijd meer dan 5000 soorten watermijten, met grote verschillen in lichaamsbouw en levenswijze. Sommige soorten verschillen nauwelijks van landmijten. Veelal zijn het actieve jagers. De onwikkelingscyclus van ei tot volwassen mijt is complex en fascinerend, er zijn meestal zes fasen, waarvan enkele parasitair kunnen zijn: kleine rode bolletjes die vaak op insecten te zien zijn.

TAXONOMIE (indeling)

De families van de watermijten zijn ooit allemaal bijeengeveegd in een suborde, genoemd Hydrachnida, Hydrachnidia of Hydrachnellae. Die namen zijn samentrekkingen van Hydro: water, arachnida: spin, dus gewoon waterspinnen of waterspinnetjes (-ellae). Al of niet samen met de zeemijten Halacaridae, werden ze ook Hydracarina (watermijten) genoemd. Maar deze suborde Hydracarina is waarschijnlijk te kunstmatig: omdat watermijten nauw verwant lijken met een aantal "landsoorten" worden de Hydrachnellae daarmee samen in de suborde Anystina, gezet. Vergelijk de landmijt rechts bijvoorbeeld met Hydryphantes, die er veel op lijkt.
De genoemde indeling wordt overigens lang niet overal gevolgd en de mijtensystematiek verandert voortdurend.


Let op: het volgende stukje is nogal ingewikkeld en alleen bestemd voor in systematiek geïnteresseerden. Sla het rustig over en ga naar de volgende pagina.

---

Hieronder is een deel uit het schema gehaald. Alle mijten zijn in een reuzengroep geplaatst, de Acarina (Mijten). Die groep is onderdeel van de klasse spinachtigen (Arachnidae). Er zijn veel mijtenfamilies en er zijn veel indelingen opgezet, waarbinnen veelvuldig verschoven werd.

Infraclasse	Acarina (Acarida, Acari)  MIJTACHTIGEN
Superordo Superorde	Actinotrichidae (Acariformes)						Anactinotrichidae (Parasitiformes)
Ordo Orde	Prostigmata (Actinedida, Trombidiformes)				Oribatida Mosmijten	Astigmata (Sarcoptiformes)	Ixodida Teekachtigen		andere
Superfamilia Superfamilie	Watermijten (8 superfamilies)	andere (9)	Halacaroidae e.a.		26 super- families	Sarcoptoidae en 10 andere	Teken e.a.

De Halacariden uit de superfamilie Halacaroidae zijn zeemijten (letterlijk vertaald: zoutmijten). Een aantal soorten kunnen ook in sloten en plassen gevonden worden. Het zijn kleine mijten (0,5 mm of minder) met een eigenaardig uiterlijk.

Van de Oribatiden zijn een aantal soorten in de sloot te vinden, b.v. uit de Hydrozetes familie. Het zijn kleine, bolle mijten met een roodbruine kleur, die traag rondkruipen op waterplanten, kroos of mos.

In het schema is te zien dat de watermijten dichtbij de teken staan. Nog dichterbij staan een aantal andere onaangename gasten zoals de kaasmijt, de huisstofmijt en de schurftmijt Sarcoptes scabiei, waar de superfamilie Sarcoptoidae naar genoemd is. (Ook wordt wel opgegeven: de orde Sarcoptiformes). Deze mijten lijken maar weinig op een spin, het zijn meestal microscopisch kleine propjes met gedrongen pootjes.
Trombidiform betekent: klontvormig. (Denk aan: trombose). De Trombidiforme land- en watermijten parasiteren ook (de ook wel gebruikte cohortnaam Parasitengona geeft dat aan). Maar anders dan bij de teken zijn het niet de volwassen exemplaren die bloed drinken, maar de larven en nimfen die weefsel oplossen en opzuigen. In Nederland komt de Oogstmijt of Herfstmijt voor, een landmijt waarvan de larven in de nazomer Trombiculosis kunnen veroorzaken, vooral bij honden, maar ook bij mensen, zoals ik zelf een antal keren heb mogen ervaren.

Watermijten zijn voor mensen en andere zoogdieren NIET schadelijk: ze gebruiken in de regel alleen geleedpotigen als prooi en gastheer. Zie ook pagina 3.

---

LINKS:
Watermite.org Site van Europese watermijtenonderzoekers
Watermijten portretten van Wim van Egmond (Engels).
Watermites of North America - http://watermites.uark.edu/ (University of Arkansas) project met foto's, link niet meer actief.
Taxonomie:
Bovenstaande tabel mede ontleend aan: Fauna Europaea (2010) Fauna Europaea version 2.4. Web Service,     was beschikbaar online: http://www.faunaeur.org, link niet meer actief.
Andere systemen:
Species 2000 - http://www.sp2000.org, link niet meer actief.
Het NEDERLANDS soortenregister.

Over aandoeningen door LANDmijten en teken:
Een geval van Trombidiose, Nederlands Tijdschrift Voor Geneeskunde, gelezen op https://www.ntvg.nl/artikelen/trombidiose-een-prurigo-epidemie-door-mijten
Over Oogstmijten (fluweelmijten) met foto's van mijten: gezien op http://www.medirecord.eu/parasieten/mijt/oogstmijt.htm.
Meer over Trombidiose, met foto's van de aandoening. - gelezen op http://www.huidziekten.nl/zakboek/dermatosen/ttxt/Trombiculiasis.htm
 Oogstmijt bij een hond van Dierenkliniek Wilhelminapark Utrecht
 Informatie over teken(beten) en de ziekte van Lyme van het RIVM
  Levens-cyclus Argasidae van de CVBD website (Canine Vector-Bron Deseases). Over een tekenfamilie met soorten die o.a. leven op vogels en vleermuizen.

---

LITERATUURLIJST: (Zie ook de Literatuurlijst watermijten en specifieke literatuur op andere pagina's)

Besseling, A. J. (1964). De Nederlandse watermijten (Hydrachnella Latreille 1802). Amsterdam. Monographieën van de Nederlandse Entomologische Vereeniging No. 1

Davids, C. (1979). De watermijten (Hydrachnellae) van Nederland. Levenswijze en voorkomen. Wetensch Meded K N N V, 132, 1-78.

Glime, Janice M. 2007. Bryophyte Ecology. (Volume 2. Hoofdstuk 9: Mites) Physiological Ecology. Ebook gesponsored door de Michigan Technological University en de International Association of Bryologists. Opgehaald 28 jan 2014 van http://www.bryoecol.mtu.edu/;
    hoofdstuk 9-1 opgehaald van http://www.bryoecol.mtu.edu/chapters_2011/9-1Arthropods_Mites.pdf en
    hoofdstuk 9-2 opgehaald van http://www.bryoecol.mtu.edu/chapters_2011/9-2Arthropods_Mite_Habitats.pdf.

v.d. Hammen, L. (1972). Spinachtigen - Arachnidea IV Mijten - Acarida Algemene inleiding in de acarologie. Wetenschappelijke mededelingen K.N.N.V. nr. 91 maart 1972

Neuman, C.J. (1879). Om Sveriges Hydrachnider. Kongl. Svenska Vetenskaps-Akademie Handlingar Bandet 17 № 3. Opgehaald van http://archive.org/details/omsverigeshydrac00neum

Piersig, R. (1897). Deutschlands Hydrachniden. Stuttgart. Zoologica 19 (22). 588. Opgehaald van http://www.archive.org/details/zoologischerjahr1899staz

Smit, H. & Van Der Hammen, H. (2000). Atlas van de Nederlandse watermijten (Acari: Hydrachnidia). Supplement bij Nederlandse Faunistische Mededelingen. Nederlandse Entomologische Vereniging, Naturalis Biodiversity Center, EIS Kenniscentrum Insecten en andere ongewervelden.

Smit, H., Boonstra, H., & Duijts, O., van Maanen, B., Wiggers, R. (2012). Meer dan 250 soorten watermijten in Nederland (acari: hydrachnidia, halacaridae)! Nederlandse Faunistische mededelingen 38-2012, 95-114. Opgehaald van: http://www.repository.naturalis.nl/document/555367

Smit,H. van Maanen, B. (2012) Een update van de naamlijst van de Nederlandse Watermijten (Acari: Hydrachnidia) Nederlandse Faunistische Mededelingen 38-2012 114-124
Opgehaald 5 maart 2024 van: https://repository.naturalis.nl/pub/512758/NFM38_115-128.pdf

Smit, H. (2018) De Nederlandse watermijten (Acari: Hydrachnidia). Entomologische tabellen, supplement bij Nederlandse faunistische mededelingen. Nederlandse Entomologische Vereniging, Naturalis Biodiversity Center, EIS Kenniscentrum Insecten en andere ongewervelden. 15 nov 2018

Streble,H & Krauter, D (1973) Das Leben im Wassertropfen. Kosmos Gesellschaft der Naturfreunde. Franckh'se Verlagshandlung Stuttgart 1978. (p. 96-98, p. 314-319).

Viets,K (1936). Wassermilben oder Hydracarina (Hydrachnellae und Halacaridae). Spinnentiere oder Arachnoidea VII. In: F. Dahl, Die Tierwelt Deutschlands 31 & 32

Wesenberg Lund, C. (1939). Dass leben der Süsswassertiere. Wien, Springer Verlag. (p. 550-595)